Na podstawie art. 48 ust. 7 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2023 r. poz. 1094, z późn. zm.) – zwanej dalej ustawą ooś,

 

Zgodnie z art. 48 ustawy ooś, po uzgodnieniu z właściwymi organami ochrony środowiska i organami inspekcji sanitarnej, organ opracowujący projekt dokumentu może odstąpić od przeprowadzenia procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, jeżeli stwierdzi, że realizacja jego postanowień nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko, w tym na obszary Natura 2000.

Prezydent Miasta Ełku wystąpił z wnioskami do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Olsztynie oraz Warmińsko-Mazurskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego o odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu „Gminnego Programu Rewitalizacji Miasta Ełku 2030”, przedkładając jednocześnie informację o uwarunkowaniach, o których mowa w art. 49 ustawy ooś.

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie w piśmie z dnia 31.10.2023 r. (sygn. WSTŁ.410.49.2023.KL) uzgodnił odstąpienie od procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Warmińsko-Mazurski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w piśmie z dnia 31.10.2023 r. (sygn. ZNS.9022.2.58.2023.AZ) stwierdził, ze działania zaplanowane do realizacji w GPR nie zaliczają się do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz nie spowodują znaczącego oddziaływania na środowisko. Z pełną treścią stanowisk ww. podmiotów można zapoznać się w Wydziale Strategii i Rozwoju Urzędu Miasta Ełku, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 6.

 

1) charakter działań przewidzianych w dokumentach, o których mowa w art. 46 i art. 47 ust. 1,

Gminny Program Rewitalizacji Miasta Ełku 2030 (dalej GPR) ma być jednym z wiodących dokumentów strategicznych miasta, zmierzającym do poprawy sytuacji w granicach obszaru rewitalizacji w sferach społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Obszar rewitalizacji w Ełku obejmuje teren w centrum miasta o powierzchni 132 ha (6,28% powierzchni Ełku), zamieszkiwany przez 13 767 mieszkańców (24,45% populacji miasta). GPR został przygotowany w oparciu o zapisy ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji.

Realizacja celów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych zapisanych w dokumencie przyniesie rezultat w postaci wyprowadzenia obszaru rewitalizacji z sytuacji kryzysowej. GPR zawiera opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji wraz z określeniem 3 celów strategicznych, 9 kierunków działań, 32 przedsięwzięć podstawowych i 10 pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Dokument zawiera także część diagnostyczną i zarządczą. Zaplanowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne mają charakter lokalny, gdyż dotyczą obszaru rewitalizacji mieszczącego się w granicach administracyjnych miasta Ełk.

 

2) stopień, w jakim dokument ustala ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć, w odniesieniu do usytuowania, rodzaju i skali tych przedsięwzięć

GPR zawiera wykaz przedsięwzięć rewitalizacyjnych będących działaniami o charakterze społecznym, gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym i technicznym, planowanymi do podjęcia w celu eliminacji lub ograniczenia negatywnych zjawisk na obszarze rewitalizacji (rozdział 4). Przedsięwzięcia zostały przypisane poszczególnym celom szczegółowym i kierunkom działań. Przedsięwzięcia podstawowe to działania, bez których realizacja celów GPR nie będzie możliwa, a obszar rewitalizacji nie będzie w stanie wyjść z kryzysowej sytuacji. Pozostałe dopuszczalne przedsięwzięcia rewitalizacyjne są działaniami o mniejszej skali oddziaływania, wspierającymi proces rewitalizacji. Ich realizacja jest również potrzebna, choć nie jest niezbędna do osiągnięcia celów.

Stopień szczegółowości opisów podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych określa art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. Każde z przedsięwzięć ujętych w GPR zawiera: nazwę, podmiot odpowiedzialny za jego realizację, lokalizację, opis, spójność z celami GPR, prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji, opis działań zapewniających dostępność osobom ze szczególnymi potrzebami w tym zakresie, okres realizacji, szacunkową wartość, potencjalne źródła finansowania.

W GPR znajdują się przedsięwzięcia odpowiadające na autentyczne potrzeby mieszkańców obszaru rewitalizacji, wyrażone w procesie jego uspołecznionego opracowania. Przedsięwzięcia infrastrukturalne korespondują z zaplanowanymi działaniami społecznymi i razem stanowią kompleksową odpowiedź na zdiagnozowane deficyty obszaru rewitalizacji. Charakteryzują się wzajemnymi powiązaniami i synergią, co zostało udowodnione w tabeli nr 18, dzięki czemu nastąpi synchronizacja efektów i spotęgowanie oddziaływania tych przedsięwzięć na sytuację kryzysową obszaru rewitalizacji.

Opisy przedsięwzięć infrastrukturalnych ujętych w GPR mają w większości charakter ogólny/koncepcyjny. Nie zawierają ostatecznych parametrów ich realizacji i technologii wykonania, które zostaną doprecyzowane na etapie projektowania inwestycji. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne polegające na prowadzeniu prac budowlanych będą wymagały przeprowadzenia indywidualnych postępowań administracyjnych mających na celu określenie warunków ich realizacji, w tym oceny oddziaływania na środowisko. Należy jednak zaznaczyć, że żadne z przedsięwzięć zaplanowanych w GPR, uwzględniając ich skalę i oddziaływanie, nie wpisuje się w katalog przedsięwzięć zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływujących na środowisko, zgodnie z kryteriami określonymi w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Co więcej, w GPR znalazły się przedsięwzięcia, których realizacja pozytywnie wpłynie na środowisko. Cel 1. programu jest w całości nastawiony na poprawę jakości środowiska na obszarze rewitalizacji, m.in. poprzez tworzenie i rozwój terenów zieleni, adaptację do zmian klimatu, rozwój komunikacji publicznej. Z kolei część działań w celu 3 zakłada poprawę efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych.

W dokumencie przewidziane zostały następujące przedsięwzięcia rewitalizacyjne:

 

Tabela 1. Zestawienie podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych wyznaczonych w projekcie GPR w podziale na inwestycyjne  i nieinwestycyjne

Źródło: opracowanie własne na podstawie projektu GPR.

 

Na podstawie dostępnych informacji odnośnie założeń poszczególnych przedsięwzięć można stwierdzić, że na obecnym etapie nie występują przesłanki, które wskazywałyby na konieczność przeprowadzenia procedury uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla któregokolwiek z przedsięwzięć zapisanych w GPR. Uwzględniając wielkość miasta Ełku i skalę potencjalnie realizowanych przedsięwzięć, nie zakłada się realizacji żadnych inwestycji mieszczących się w katalogu przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko zgodnie z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów. Po ustaleniu i dopracowaniu zakresu poszczególnych inwestycji, będzie możliwość przeprowadzenia osobnych procedur oddziaływania na środowisko. W związku z tym przed realizacją poszczególnych przedsięwzięć należy przeprowadzić szczegółową ich kwalifikację w oparciu o ich charakterystyczne parametry.

 

a)powiązania z działaniami przewidzianymi w innych dokumentach

Cele i założenia GPR są powiązane z głównymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi Gminy Miasta Ełk:

Zapisy GPR odpowiadają na wskazane w nich potrzeby interwencji, w tym w wymiarze środowiskowym. Powiązania zostały szerzej opisane w rozdziale 6 GPR.

 

GPR odpowiada również założeniom dokumentów strategicznych wyższego szczebla, m.in.:

b) przydatność w uwzględnieniu aspektów środowiskowych, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, oraz we wdrażaniu prawa wspólnotowego w dziedzinie ochrony środowiska

Zrównoważone podejście do procesu rewitalizacji Ełku jest odzwierciedlone w logice GPR. W opisie wizji stanu obszaru rewitalizacji (rozdział 3) znajdują się zapisy podkreślające istotne znaczenie aspektów środowiskowych:

„W 2030 r. obszar rewitalizacji jest miejscem przyjaznym do życia i spędzania czasu, w którym panuje równowaga pomiędzy dobrostanem mieszkańców, potrzebami środowiska naturalnego oraz funkcjami publicznymi i gospodarczymi, charakterystycznymi dla centrum miasta. […] Ochrona środowiska traktowana jest priorytetowo i wielowymiarowo. Realizowane są działania sprzyjające zabezpieczeniu zasobów przyrodniczych i zrównoważonemu wykorzystaniu przestrzeni miejskiej. W efekcie blisko miejsca zamieszkania dostępne są tereny o dużej bioróżnorodności, wspierające ograniczanie negatywnych skutków zmian klimatycznych oraz jednocześnie umożliwiające aktywność i integrację społeczną.”

Realizacja wizji poprzez cele i przedsięwzięcia rewitalizacyjne wpłynie na rozwój społeczny, gospodarczy i przestrzenny obszaru rewitalizacji Ełku, przy planowanej poprawie jakości środowiska przyrodniczego. Skutkiem realizowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych ma być m.in. zwiększenie bioróżnorodności oraz odporności przestrzeni na negatywne zjawiska klimatyczne, ograniczenie negatywnego wpływu zanieczyszczeń na środowisko, a także ochrona i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie jego zasobami. W związku z tym należy stwierdzić, że założenia GPR ściśle korelują z założeniami zrównoważonego rozwoju w aspekcie ochrony środowiska, a także wypełniają zobowiązania w stosunku do regulacji prawnych Unii Europejskiej, która w ramach polityki Zielonego Ładu dąży do przekształcenia Europy w kontynent neutralny dla klimatu oraz do ochrony środowiska naturalnego.

 

c) powiązania z problemami dotyczącymi ochrony środowiska

Wszystkie cele i przedsięwzięcia zawarte w GPR zostały zdefiniowane po przeprowadzeniu dokładnej analizy różnych sfer funkcjonowania miasta i obszaru rewitalizacji, w tym w aspekcie stanu środowiska (rozdział 2). Pozwoliło to na wyodrębnienie potencjałów i problemów obszaru rewitalizacji w sferze środowiskowej, wymagających podjęcia działań (tabela nr 12). W ramach GPR oprócz przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym zaplanowane zostały również działania nieinfrastrukturalne, mające na celu m.in. wzrost świadomości i aktywności ekologicznej mieszkańców.

 

3) rodzaj i skala oddziaływania na środowisko

GPR określa ramy przestrzenne, tematyczne, finansowe i czasowe działań, w ramach których realizowane będą zadania o charakterze inwestycyjnym, jak i nieinwestycyjnym. Wszystkie przedsięwzięcia realizowane będą w perspektywie czasowej do 2030 r.

Biorąc pod uwagę charakter planowanych przedsięwzięć oraz cechy obszaru rewitalizacji zakłada się, że ich realizacja nie spowoduje znaczącego i trwałego negatywnego oddziaływania na środowisko.

Potencjalny wpływ na poszczególne komponenty środowiska może mieć realizacja zadań
o charakterze inwestycyjnym, które będą ingerować w środowisko punktowo, w ograniczonym czasie, głównie na etapie ich bezpośredniej realizacji, powodując przejściowe uciążliwości. Wyznaczone w GPR przedsięwzięcia rewitalizacyjne nie mają określonego sposobu i charakteru prowadzenia prac, w związku z czym podanie konkretnych oddziaływań jest trudne.

 

a) prawdopodobieństwo wystąpienia, czas trwania, zasięg, częstotliwość i odwracalność oddziaływań

Realizacja przedsięwzięć wskazanych w dokumencie będzie rozłożona w czasie (do 2030 roku) i przestrzeni (powierzchnia obszaru rewitalizacji wynosi 132 ha, 6,28% powierzchni Ełku). Zasięg oddziaływań na środowisko będzie miał lokalny charakter, związany z realizowanymi inwestycjami. Prowadzone prace budowalne powodować będą chwilowe zajęcie powierzchni terenu, w tym degradację środowiska glebowego. Skutki prowadzonych prac mogą być odczuwane w najbliższym sąsiedztwie poprzez emisję pyłów i zanieczyszczeń gazowych oraz hałas np. spowodowany pracą sprzętu mechanicznego. Oddziaływania będą miały charakter krótkoterminowy, a uciążliwości mogą wynikać jedynie z przeprowadzanych robót i ustaną po ich zakończeniu. Z reguły procesy inwestycyjne trwają do 2-3 lat.

Do przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym, których realizacja może okresowo negatywnie oddziaływać na środowisko (głównie na etapie budowy) należą przede wszystkim te związane z modernizacją i rozbudową infrastruktury komunalnej i drogowej. Należy przy tym zaznaczyć, że działania te realizowane będą etapami, w różnych częściach obszaru rewitalizacji.

W przypadku większości przedsięwzięć negatywne oddziaływanie na środowisko można będzie ograniczyć poprzez przemyślany dobór rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych. Skala wywołanych przez nie oddziaływań środowiskowych zależeć będzie w znacznym stopniu od lokalnych uwarunkowań i zastosowanych rozwiązań ograniczających negatywny wpływ na środowisko. Etap prowadzenia prac realizacyjnych zadań o charakterze inwestycyjnym wiązał się będzie z okresowym pogorszeniem stanu środowiska w określonej części miasta, niemniej wszystkie uciążliwości związane z realizacją prac ustaną po ich zakończeniu. Zjawiska te będą więc krótkotrwałe i odwracalne. Po zakończeniu realizacji etapu prac i robót budowlanych, nastąpi oddziaływanie wtórne: poprawa ładu przestrzennego, estetyki, funkcjonalności oraz poprawa stanu środowiska przyrodniczego poprzez ograniczenie m. in. zanieczyszczeń powietrza.

Zadania o charakterze nieinwestycyjnym nie będą wywierać bezpośredniego wpływu na środowisko na terenie miasta. Zdecydowanie pozytywne oddziaływanie na stan środowiska wywierać będzie
realizacja przedsięwzięć ujętych w celach GPR:

Przy planowaniu prac termomodernizacyjnych w obrębie budynków pod uwagę będzie wzięte to,
że budynki mieszkalne i inne obiekty budowlane stanowią potencjalne siedliska gatunków chronionych, w szczególności ptaków i nietoperzy. W celu uniknięcia nieumyślnego niszczenia siedlisk gatunków chronionych przed przystąpieniem do prac w obrębie budynków będzie dokonywana ich obserwacja pod kątem występowania gatunków chronionych. W sytuacji stwierdzenia ich występowania przeprowadzona będzie termomodernizacja z uwzględnieniem potrzeb biologicznych zwierząt oraz po uzyskaniu zezwolenia, o którym mowa w art. 56 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Podczas prowadzenia prac termomodernizacyjnych rozważane będzie montowanie budek lęgowych, dzięki czemu ich naturalne siedliska będą odtworzone.

Reasumując należy stwierdzić, że ustalenia przedmiotowego projektu dokumentu w dłuższej perspektywie przyczynią się do poprawy stanu środowiska w mieście Ełk.

 

b) prawdopodobieństwo wystąpienia oddziaływań skumulowanych lub transgranicznych;

Ze względu na długi horyzont czasowy realizacji GPR nie przewiduje się możliwości wystąpienia skumulowanego oddziaływania na środowisko.

Ze względu na lokalny charakter GPR oraz koncentrację działań w przestrzeni zurbanizowanej nie przewiduje się oddziaływań transgranicznych na środowisko, także ze względu na znaczne oddalenie Ełku od granic kraju.

 

c) prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi lub zagrożenia dla środowiska;

Nie przewiduje się możliwości wystąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi lub zagrożenia dla środowiska. Przedsięwzięcia zapisane w GPR nie będą miały negatywnego wpływu na środowisko oraz zdrowie ludzi, zarówno w fazie realizacji, jak i eksploatacji. Wykonanie większości przedsięwzięć zapisanych w przedmiotowym dokumencie będzie miała charakter nieszkodliwy dla  środowiska. Część inwestycji może negatywnie oddziaływać na środowisko, ale będzie to oddziaływanie krótkotrwałe i przejściowe związane z prowadzeniem określonych prac inwestycyjnych. Aby zapewnić jak najmniejszą ingerencję wyznaczonych przedsięwzięć rewitalizacyjnych w środowisko oraz zdrowie ludzi, w trakcie realizacji prac powinny być przestrzegane obowiązujące normy i przepisy w zakresie ochrony środowiska naturalnego oraz przepisy BHP, a także zapewniona ochrona dla osób oraz własności publicznej poprzez unikanie uciążliwości, skażenia środowiska i hałasu.

 

4) cechy obszaru objętego oddziaływaniem na środowisko, w szczególności:

a)obszary o szczególnych właściwościach naturalnych lub posiadające znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, wrażliwe na oddziaływania, istniejące przekroczenia standardów jakości środowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu

Zabudowa obszaru rewitalizacji Ełku to w znaczniej mierze zabytki budownictwa murowanego, mieszkalnego ujęte w gminnej ewidencji zabytków oraz w wojewódzkim rejestrze zabytków. Większość powierzchni obszaru rewitalizacji zajmuje strefa ochrony konserwatorskiej, obejmująca śródmiejski zespół urbanistyczny. Działalność inwestycyjna w tym obszarze wymaga akceptacji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Obowiązek uzgadniania prac inwestycyjnych ze służbami Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków eliminuje wystąpienie negatywnego wpływu przewidzianych inwestycji na zachowanie dziedzictwa kulturowego.

Ponadto na przedmiotowym obszarze obowiązuje Gminny program opieki nad zabytkami miasta Ełk na lata 2023-2026, będący dokumentem polityki administracyjnej w zakresie podejmowanych działań dotyczących inicjowania, wspierania i koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego.

 

b) formy ochrony przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz obszary podlegające ochronie zgodnie z prawem międzynarodowym

Obszar rewitalizacji Ełku położony jest poza istniejącymi i planowanymi do utworzenia obszarami europejskiej sieci obszarów NATURA 2000. Na obszarze rewitalizacji znajduje się 5 pomników przyrody.